Gdy lęk to wieloletni, wierny towarzysz dziecka, czyli o mutyzmie wybiórczym u starszych dzieci i młodzieży

Mutyzm wybiórczy najczęściej jest rozpoznawany u dzieci w wieku 2-5 lat, czyli w okresie, w którym poszerza się jego krąg znajomości i kontaktów spoza rodzinnego grona najbliższych mu osób. Niejednokrotnie jednak zdarza się, że zaburzenie to dotyka także starsze dzieci, a nawet nastolatków, którzy przez lata borykają się z trudnym do pokonania lękiem. Choć dzieci te są w mniejszości, to ich sytuacja zasługuje na szczególną uwagę. Ich historie pokazują nam jakie konsekwencje niosą ze sobą zaniedbania i błędy w procesie diagnozy i późniejszej terapii.

Tak jak w przypadku innych zaburzeń, z biegiem kolejnych lat rozwija się nie tylko samo dziecko, ale także trudności, z którymi na co dzień musi się zmagać. Mutyzm wybiórczy u dziecka w wieku przedszkolnym przybierze nieco inny obraz, niż w przypadku dziecka w wieku szkolnym, czy nastolatka, który ma za sobą dużo bogatszy bagaż doświadczeń, nie tylko zwyczajnych życiowych, lecz często także terapeutycznych.

Na naturalne zmiany w rozwoju psychicznym dziecka dodatkowo nakładają się trudności wynikające z samego zaburzenia, które w każdym przypadku układają się w niepowtarzalną historię. Czas dojrzewania to jeden z trudniejszych etapów w życiu, który najczęściej kojarzony jest z wyzwaniem tworzenia swojej dojrzalszej tożsamości, wchodzenia w nowe relacje rówieśnicze, przekonywania się o własnych słabościach, czy porównywania siebie na tle grupy.

Choć w życiu młodego człowieka z mutyzmem wybiórczym zmienia się wówczas bardzo wiele, to zmianie nie ulega fakt, że wciąż towarzyszy mu lęk. Z mutyzmu wybiórczego nie można „wyrosnąć”, mutyzm wybiórczy ma się dopóki nie zostanie dostarczona odpowiednia pomoc. Dlaczego zatem wciąż okazuje się, że pomoc ta nie dociera do wszystkich? Do najczęstszych przyczyn późnej diagnozy mutyzmu wybiórczego należą:

- brak informacji z placówki, że dziecko nie mówi lub przejawia inne trudności, np. związane z jedzeniem, korzystaniem z toalety, angażowaniem się w relacje z rówieśnikami, czy wynikające z wysokiej wrażliwości na różne bodźce,

- bagatelizowanie wczesnych oznak mutyzmu wybiórczego, spowodowane m. in. trudnością z akceptacją faktu, że dziecko rozwija się inaczej niż oczekiwaliby tego jego opiekunowie,

- trudności ze znalezieniem kompetentnego specjalisty, który w fachowy sposób pomógłby dziecku i rodzinie.

Dziecko, które nie otrzymało fachowej pomocy na czas musi radzić sobie w otaczającym je świecie wykorzystując różne, zazwyczaj nieadaptacyjne, strategie (np. milczenie lub przybieranie biernej postawy w sytuacji zagrożenia), które z biegiem lat utrwalają się i o wiele trudniej ulegają modyfikacji. Tak „wypracowane”, szkodliwe na dłuższą metę sposoby radzenia sobie z lękiem niosą ze sobą wysokie ryzyko kolejnych zaburzeń, takich jak: fobia społeczna i inne zaburzenia lękowe, depresja.

Często mutyzm wybiórczy rozpoznawany jest u tych dzieci dopiero w momencie, gdy  dziecko kierowane jest na diagnozę w związku z innymi towarzyszącymi trudnościami, które z niego wynikają. Wówczas mutyzm wybiórczy staje się tylko jednym z zaburzeń, z którymi dziecko i jego rodzice muszą zmierzyć się w toku terapii.

Jeżeli nasilenie i różnorodność objawów (lub już zaburzeń) są wysokie, a wyzwania związane z dojrzewaniem i wchodzeniem w dorosłość trudne, może się okazać, że sama psychoterapia jest niewystarczająca. Rozwiązaniem w takiej sytuacji może być farmakoterapia, która powinna być integralną częścią strategii terapeutycznej opracowanej w porozumieniu ze specjalistami i rodzicami sprawującymi opiekę nad dzieckiem.

Dlatego wczesna interwencja ma tak ogromne znaczenie. Wśród młodszych dzieci przejawiających pierwsze objawy mutyzmu wybiórczego, które są jeszcze stosunkowo mało nasilone, najczęściej udaje się pokonać mutyzm wybiórczy w ciągu kilku miesięcy. Bardzo często możliwe jest dokonanie tego za pośrednictwem prostych interwencji terapeutycznych, które są znacznie mniej zaawansowane niż standardowa terapia.

Niniejszy artykuł jest chroniony prawami autorskimi przez Poradnię Terapii Mutyzmu „Mówię!”. Wszelkie prawa zastrzeżone.


Prawa do zdjęcia należą do jcomp / Freepik