Terapia grupowa jako element metody w leczeniu mutyzmu wybiórczego.
Wieloletnie doświadczenie zespołu Poradni Terapii Mutyzmu „Mówię” pokazuje, że terapia dzieci z mutyzmem wybiórczym nie musi ograniczać się do jednej metody. Coraz częściej przekonujemy się, że proces terapeutyczny, który przebiega z zastosowaniem różnych metod przynosi pozytywne zmiany w funkcjonowaniu naszych podopiecznych, a ich kolejność i dobór jest uzależniony przede wszystkim od potrzeb i możliwości każdego dziecka i jego rodziny.
Sprawowanie opieki terapeutycznej nad dziećmi z mutyzmem wybiórczym często skłania do wniosku, że pomiędzy terapią indywidualną a oddziaływaniami terapeutycznymi w środowisku istnieje przestrzeń, w której swoje miejsce może znaleźć terapia grupowa. Rozwiązanie to wydaje się właściwe szczególnie w przypadku pacjentów zmagających się z trudnościami w funkcjonowaniu społecznym. Dla nich przejście od kontaktu indywidualnego z terapeutą do warunków dużej i kierowanej ścisłymi zasadami grupy (np. w przedszkolu/szkole) może okazać się przepaścią, której przekroczenie będzie niemożliwe lub obarczone dużym kosztem, który wzmaga ryzyko regresu. Terapia grupowa może zapewniać ciągłość procesu terapeutycznego i zapobiegać możliwym regresom, związanym ze zbyt dużą zmianą warunków terapii.
Wychodząc naprzeciw potrzebom naszych podopiecznych i ich rodziców dostrzegliśmy, że warunki terapii grupowej są ogniwem, którego często brakuje pomiędzy terapią indywidualną i warunkami szkolnymi/przedszkolnymi. Wprowadzając terapię grupową jako element procesu terapeutycznego stosujemy jedną z naczelnych zasad terapii mutyzmu wybiórczego - zasadę stopniowania trudności.
W terapii grupowej dzieci są częścią grupy, której członkowie doświadczają podobnych trudności, ale ich poziom funkcjonowania naturalnie nieco się różni. Uczestnicy mają podobne trudności, ale ich głębokość jest różna. Dzięki temu dzieci mogą naśladować zachowania kolegów nieco lepiej funkcjonujących, co następuje w wyniku modelowania zachowań pozytywnych. Dąży do nich każde dziecko z mutyzmem wybiórczym, które chce, ale nie jest w stanie mówić.
W miarę jednolitej grupie dzieci nie czują się inne, co więcej wiedzą, że wśród innych uczestników procesu terapeutycznego, w który zaangażowani są także rodzice pozostałych dzieci mają zrozumienie i poczucie bezpieczeństwa. Z biegiem czasu, rodzice i dzieci tworzą małą społeczność, która jest doskonałym miejscem na to, by stopniowo pokonywać swoje, różnego rodzaju trudności, lęki i trenować umiejętności społeczne.
Głównym objawem mutyzmu wybiórczego jest milczenie w niektórych sytuacjach, gdy dziecko nie ma dostatecznie dużego poczucia bezpieczeństwa. W procesie diagnozy i terapii przywiązujemy dużą wagę do pracy nad mówieniem, posiłkując się Stopniami Komunikacji Społecznej dr Elisy Shipon-Blum - ekspertki w dziedzinie terapii i badań nad mutyzmem wybiórczym.
Jednak terapia mutyzmu wybiórczego to nie tylko terapia mówienia. Z takiego założenia wychodzi także dr Elisa Shipon-Blum. Najczęściej milczenie jest tylko najbardziej widocznym objawem oraz tzw. „wierzchołkiem góry lodowej” trudności, które hamują osiąganie dalszych postępów w terapii. Dzieci pozostające pod opieką naszej Poradni często mają także inne trudności, takie jak:
- jedzenie w towarzystwie wielu osób lub osób spoza zaufanego grona,
- korzystanie z toalety w miejscach publicznych,
- wychodzenie z inicjatywą zabaw,
- włączanie się do aktywności grupy,
- rozstanie z osobą, do której są szczególnie przywiązane.
- kontakt „jeden na jeden” z drugą osobą (zarówno dorosłą jak i rówieśnikiem).
Trudności społeczne najlepiej trenować w okolicznościach przypominających prawdziwe okoliczności życia w grupie. Jeżeli nie jest to możliwe w codziennym życiu, to warto tworzyć takie warunki pracy, które będą na tyle komfortowe, by dziecko było w stanie wypracowywać nowe umiejętności społeczne oraz na tyle naturalne, by dziecko miało łatwość przenoszenia (generalizacji) nabywanych umiejętności do codziennego życia poza grupą.
Dwutorowa organizacja terapii grupowej polegająca na tym, że równolegle z zajęciami dla dzieci prowadzone są spotkania dla rodziców, daje obu grupom przestrzeń do pracy nad własnymi trudnościami, by płynące z niej korzyści wnosić do relacji rodzice-dziecko. Dla rodziców to także ogromna szansa na ujrzenie swoich ról mamy i taty z innej perspektywy, podzielenie się swoimi refleksjami, obawami i przede wszystkim uzyskanie wsparcia, którego potrzebują wszyscy rodzice, a szczególnie ci, których dzieci zmagają się ze znaczącymi trudnościami.
Niestety, prawdą jest, że światowy dorobek naukowy w kwestii terapii grupowej adresowanej do dzieci zmagających się z mutyzmem wybiórczym jest mały. Przyczyn tego stanu rzeczy może być co najmniej kilka, a wśród ich m. in. trudności organizacyjne związane z tworzeniem grup. Nie przekreśla to jednak zasadności stosowania tego rodzaju terapii, o ile przynosi ona widoczne efekty.
Warto zaznaczyć, że żaden rodzaj terapii nie jest stuprocentowo skutecznym remedium na mutyzm wybiórczy. Tak jak każde dziecko jest nieco inne, tak również obraz mutyzmu wybiórczego u każdego z nich może się nieco różnić. Celem terapii jest polepszenie funkcjonowania i komfortu życia dziecka i jego rodziny, co powinno być priorytetem każdego terapeuty.
Niniejszy artykuł jest chroniony prawami autorskimi przez Poradnię Terapii Mutyzmu „Mówię!”. Wszelkie prawa zastrzeżone.