W jaki sposób dalsza i bliższa rodzina może pomóc dziecku z mutyzmem wybiórczym?
Dziecko z mutyzmem wybiórczym każdego dnia napotyka na trudności wynikające z tego zaburzenia. Ich podstawowym źródłem jest lęk oraz napięcie, które powodują, że w niektórych sytuacjach (najczęściej w sytuacjach wymagających interakcji z innymi osobami poza bezpiecznym środowiskiem domowym) dziecko milknie, staje się zamknięte w sobie, wycofane, zgaszone. Funkcjonowanie w tak intensywnym napięciu przez długie godziny pobytu w przedszkolu lub szkole powoduje, że w domowym otoczeniu dziecku może być trudno poradzić sobie z emocjami nagromadzonymi w ciągu dnia. Wówczas może być roztargnione, nieposłuszne, nieznośne, władcze.
Aby dziecko pokonywało trudności związane z mutyzmem wybiórczym, potrzebne jest wsparcie ze strony członków bliższej i dalszej rodziny. Zadbanie o nie należy do roli rodzica, który dysponuje najlepszą wiedzą na temat własnego dziecka. Ważne jest, aby ciocie, wujkowie, babcie, dziadkowie mieli wiedzę na temat mutyzmu wybiórczego oraz samego dziecka, aby wiedzieli w jaki sposób mutyzm wybiórczy wpływa na dziecko, w jakich obszarach funkcjonowania jest mu szczególnie trudno, jakie sytuacje są dla niego niekorzystne, a jakie pomagają.
Podstawową informacją dla członków rodziny jest to, że wywieranie presji na dziecko przeżywające lęk nie działa, a wręcz odnosi odwrotny skutek. Oznacza to, że zwroty typu:
- „No powiedz coś!”
- „Zapomniałaś języka w buzi?”
- „Inne dzieci w twoim wieku już mówią dzień dobry.”
są nie tylko bezskuteczne, ale także powodują jeszcze większe napięcie i podłamują poczucie własnej wartości wrażliwego dziecka.
Umiejętne dzielenie się wiedzą z najbliższymi pomoże uchronić dziecko przed szkodliwymi sytuacjami, takimi jak:
- oficjalne powitania („No, przywitaj się z ciocią!”),
- wręczanie lub odbieranie prezentów („Daj prezent kuzynowi, bo będzie mu przykro”),
- zawstydzanie, poprzez mówienie o dziecku, w sposób który je peszy („W domu taka rozbrykana, a w szkole cicha myszka”),
- usilne kierowanie do dziecka trudnych dla niego pytań („Kiedy przyjedziesz do cioci na wakacje?”),
- obracanie trudności dziecka w żart (np. „Pokaż sprawdzę, czy ty w ogóle masz język w buzi”),
- przekraczanie granic w bezpośrednim kontakcie (przytulanie, całowanie, branie na ręce może powodować w dziecku dyskomfort także z powodu trudności w zakresie integracji sensorycznej).
Istotne jest, aby rodzice mieli świadomość, że niektóre osoby nigdy nie słyszały o mutyzmie wybiórczym i nie wiedzą jak zachowywać się w stosunku do ich dziecka. Powodowanie niepożądanych i trudnych sytuacji zazwyczaj ma miejsce z powodu braku wiedzy, nieświadomości, a nie złej woli osób, które mają z dzieckiem tylko sporadyczny kontakt, np. podczas spotkań rodzinnych.
Rolą rodzica jest umiejętne chronienie dziecka przed szkodliwymi dla niego sytuacjami. Nie powinno to jednak oznaczać, że rodzina ma unikać sytuacji społecznych ze względu na trudności dziecka. Celowe opuszczanie spotkań rodzinnych, czy unikanie kontaktów rówieśniczych w sąsiedztwie spowoduje tylko, że dziecko, a zarazem rodzina będą się jeszcze bardziej zamykały. W terapii mutyzmu wybiórczego duże znaczenie ma uczenie się otwartości na nowe doświadczenia i umiejętne radzenie sobie w nie do końca sprzyjających sytuacjach.
Członkowie rodziny niemający codziennego kontaktu z dzieckiem, mogą przyczynić się do poprawy jego funkcjonowania na co najmniej kilka sposobów:
- Aranżowanie skromnych, niewylewnych powitań z dzieckiem lub witanie się na uboczu, po pewnym czasie od wejścia.
- Wręczanie prezentów w kameralnej sytuacji, bez oficjalnego i podniosłego nastroju.
- Dawanie dziecku przyzwolenia na spędzenie czasu we własnym pokoju, z dala od rodzinnego gwaru.
- Powstrzymywanie się od komentowania zachowania dziecka oraz mówienia o jego trudnościach w jego obecności.
- Powstrzymywanie się od wypytywania dziecka o różne rzeczy. Lepiej zadawać proste pytania służące nawiązaniu bezpiecznego kontaktu (np. „Wolisz sok jabłkowy, czy herbatę?”),
- Okazywanie zrozumienia dla trudności dziecka (np. „Rozmawianie ze wszystkimi ciociami jest czasami trudne, więc jeśli chcesz możesz pobawić się w swoim pokoju, a ja zaraz do ciebie zajrzę”).
Niniejszy artykuł jest chroniony prawami autorskimi przez Poradnię Terapii Mutyzmu „Mówię!”. Wszelkie prawa zastrzeżone.