Mutyzm wybiórczy jest zaburzeniem wieku dziecięcego, które charakteryzuje się tym, że dziecko nie mówi w określonych sytuacjach, podczas gdy w innych może się normalnie komunikować. Wybiórczość w mówieniu spowodowana jest lękiem i brakiem poczucia bezpieczeństwa, dzieci zmagające się z mutyzmem potrafią, a nawet chcą się mówić, jednak lęk nie pozwala im na swobodną komunikację. Dziecko mutystyczne będzie się komunikowało jedynie tam, gdzie się czuje bezpieczne. Może jednocześnie pięknie wysławiać się w domu, za to całkowicie milknąć w szkole, przedszkolu czy innych sytuacjach społecznych. Pierwsze objawy tego zaburzenia da się zaobserwować między 2. a 4. rokiem życia, natomiast diagnozuje się je przeważnie w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Jeśli zaburzone funkcjonowanie utrzymuje się przez co najmniej miesiąc (nie licząc pierwszego okresu pobytu w placówce), możemy podejrzewać u dziecka mutyzm wybiórczy.

Niestety zaburzenie to często bywa mylone z nieśmiałością i w wielu domach panuje mylne przekonanie, że dziecko z tego wyrośnie. Nieleczony mutyzm wybiórczy może się utrwalać, a nawet pogłębiać, dlatego lepiej nie zwlekać z pójściem do profesjonalisty, im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym większa szansa na szybką pomoc.

Dlaczego moje dziecko nie mówi?
Przyczyny niemówienia pacjentów z mutyzmem wybiórczym nie wiążą się z zaburzeniami mowy, a mają podłoże lękowe. Przy rozpoznaniu mutyzmu selektywnego trzeba też wykluczyć inne zaburzenia lękowe jak np. fobia społeczna czy całościowe (autyzm, Zespół Aspergera). Dziecko nie mówi w określonych sytuacjach z powodu lęku i poczucia braku bezpieczeństwa. Sami pacjenci często opisywali swój stan, mówiąc o ściśniętym gardle czy innych dolegliwościach fizycznych. Nawet jeśli dziecko wie, co chce powiedzieć, to po prostu nie może wydusić z siebie słowa.

Wybiórcze mówienie może objawiać się bardzo różnie. Najczęściej dzieci te mówią bez skrępowania w domu, a milczą w szkole czy przedszkolu. Zdarzają się też sytuacje, w których dziecko ma jedną lub kilka osób w klasie, z którymi może rozmawiać lub też zaufaną nauczycielkę. Komunikacja nie musi też objawiać się w sposób werbalny, używają gestów, mimiki lub też szepczą. Mogą też poprosić rodzica czy przyjaciela, by wcielił się w rolę pośrednika między innymi rozmówcami. Zasady rządzące tym zaburzeniem są dość skomplikowane i u każdego pacjenta będą wyglądać inaczej.

Często mówi się, że dzieci z mutyzmem wybiórczym mają dwie twarze. Chodzi o to, że zachowują się inaczej w miejscu, gdzie czują bezpieczeństwo i zupełnie inaczej tam, gdzie towarzyszy im lęk. Różnica ich temperamentów może być naprawdę ogromna. Diagnoza mutyzmu wybiórczego powinna więc obejmować całościowy obraz funkcjonowania dziecka, oprócz wywiadu z rodziną, konieczna jest opinia placówki szkolnej czy przedszkolnej.

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 podaje następujące kryteria diagnostyczne:
– ekspresja i rozumienie języka przez dziecko w granicach dwóch odchyleń standardowych,
– możliwa do potwierdzenia niemożność mówienia w specyficznych sytuacjach, w których od dziecka mówienie jest oczekiwane, pomimo mówienia w innych sytuacjach,
– czas trwania mutyzmu wybiórczego przekracza 4 tygodnie,
– zaburzenia nie wyjaśnia brak znajomości języka mówionego wymaganego w sytuacjach społecznych, w których występuje niemożność mówienia,
– wykluczono występowanie całościowych zaburzeń rozwoju.

Ważne jest to, że milczenie dziecka z mutyzmem wybiórczym stanowi przeszkodę w osiąganiu postępów w sferze edukacji a także bardzo utrudnia nawiązywanie relacji społecznych. Dlatego też pomoc takiemu dziecku jest niezbędna.

Terapia dziecka z mutyzmem wybiórczym
Dzieci mutystyczne nie tylko mają trudność z mową w określonych sytuacjach, ale też mogą czuć się skrępowane np. podczas jedzenia w miejscu publicznym czy korzystania z toalety. Bywają nieśmiałe wycofane, ale to nie znaczy, że nie chcą kontaktować się z innymi. Ich potrzeby nie różnią się mocno od potrzeb ich kolegów czy koleżanek. Pragną być lubiani i mieć towarzystwo, po prostu lęk znacznie im w tym przeszkadza. Nawiązanie kontaktu z takim dzieckiem jest trudne, ale nie niemożliwe. Na pewno potrzeba dużo cierpliwości i wyrozumiałości. Presja na mówienie odniesie odwrotny skutek. Z kolei akceptacja jego trudności i zrozumienie potrzeb dziecka może zdziałać cuda.

Nieleczony mutyzm wybiórczy może się pogłębiać, dlatego konieczna jest wczesna diagnoza i terapia. Jeśli zauważyłeś/zauważyłaś następujące objawy u swojego dziecka, koniecznie zgłoś się do specjalisty. Po wystawieniu diagnozy można wybrać formę terapii dostosowaną indywidualnie do potrzeb rodziny. W bezpiecznej przestrzeni gabinetu psychologa dziecko powoli będzie się oswajać z własnymi lękami. Terapia dziecka z mutyzmem wybiórczym nie ogranicza się jedynie do uzyskania mowy, to także praca nad wszystkimi innymi trudnościami dziecka, jak i również całej jego rodziny. Proces leczenia jest więc angażujący dla każdego domownika. Ważna jest także wzajemna współpraca specjalistów z placówkami. Jeśli dziecko otrzyma wsparcie we wszystkich środowiskach, w jakich funkcjonuje, pomoc może okazać się najbardziej skuteczna. Jeśli niepokoi cię zachowanie twojego dziecka, zgłoś się do naszej poradni. Nasza doświadczona kadra specjalistów pomoże ci ustalić problem i zaplanuje odpowiedni plan leczenia.